Krótka historia masażu
Pierwsze wzmianki o masażu pochodzą ze starożytnych Chin i Indii. Ówczesne zabiegi początkowo miały przede wszystkim charakter sakralny, a następnie stały się częścią medycyny ludowej. O jego znaczeniu w starożytnej Europie wiemy z przekazów Hipokratesa i Claudiusa Galenusa, którzy zalecali stosowanie masaży jako remedium na niektóre dolegliwości. Wiemy także, że starożytna Grecja i Rzym były kolebką masażu sportowego – ciała ówczesnych sportowców masowano z użyciem oliwy, by pobudzić ich mięśnie do wysiłku, a skórze dodać blasku.
Nieco zapomniany w czasach średniowiecznych, masaż wrócił do łask dopiero w XVI-XVII wieku. Ambroise Paré, słynny francuski lekarz, nazywany „ojcem chirurgii”, zaobserwował korzystne skutki masażu u pacjentów po operacjach i ogłosił go oficjalną metodą leczenia. Kontynuatorem jego myśli był Friedrich Hoffman, który opracował szczegółowy program stosowania masażu w rozmaitych dolegliwościach. Duże zasługi w spopularyzowaniu masażu mieli również Per Herik Ling (twórca „szwedzkiej gimnastyki”) i Johan Mezger – holenderski lekarz, który w XIX wieku założył pierwszą szkołę masażu klasycznego.
Rodzaje masażu
Istnieje wiele różnych stylów masażu, jednak zdecydowana większość z nich opiera się na wzorcach znanych z masażu klasycznego. To najstarszy rodzaj masażu, który wykorzystuje różnorodne sekwencje ruchów i chwytów. Masażysta dostosowuje siłę, intensywność i rodzaj techniki do indywidualnych warunków i potrzeb. Podstawowe zasady w masażu klasycznym to przechodzenie od pracy na tkankach powierzchniowych do tkanek głębokich oraz stopniowe zwiększanie siły i intensywności bodźców podczas sesji.
Do podstawowych technik masażu klasycznego należą: głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, ucisk, oklepywanie, wibracje, rozstrząsanie i wałkowanie. Czas trwania sesji masażu całego ciała wynosi ok. 60 minut, a w przypadku masażu częściowego – ok. 20 minut.
Techniki znane z masażu klasycznego wykorzystywane są także w masażu sportowym, który charakteryzuje się jednak zdecydowanie większą intensywnością stosowanych bodźców. Masaż sportowy podporządkowany jest reżimowi treningów i startów w zawodach, dlatego wyróżnia się jego następujące rodzaje:
- treningowy – jego celem jest zwiększenie możliwości treningowych sportowca poprzez przyspieszenie regeneracji mięśni poddawanych obciążeniom,
- przedstartowy – wykonywany między ostatnim treningiem a zawodami, zorientowany na uzyskanie maksymalnych możliwości aparatu mięśniowego,
- startowy – będący formą intensywnej rozgrzewki stawów i tkanek miękkich tuż przed startem,
- powysiłkowy – wykonywany po intensywnym treningu lub starcie, ma na celu redukcję napięcia mięśniowego, przeciwdziałanie dolegliwościom bólowym i wspomaganie regeneracji tkanek,
- kondycyjny – stosowany w okresie roztrenowania, ma na celu podtrzymanie formy i elastyczności mięśni.
Czas trwania sesji i wykorzystywane techniki są podobne jak w przypadku masażu klasycznego. Stosowane bodźce są na ogół bardziej intensywne, a ich dobór zależy od specyficznych potrzeb sportowca oraz uprawianej dyscypliny. Masażowi sportowemu towarzyszą zwykle inne zabiegi z zakresu odnowy biologicznej.
Dla porządku należy także wspomnieć o masażu relaksacyjnym, który doczekał się wielu różnorodnych rodzajów i technik wykonania oraz masażu limfatycznym, mającym na celu poprawę krążenia limfy w układzie chłonnym.
Jakie korzyści zdrowotne zapewnia masaż?
O korzyściach zdrowotnych płynących z masażu napisano wiele. My skupimy się na tych, które są najważniejsze z perspektywy osób aktywnych fizycznie, a dla aspirujących sportowców mogą okazać się kluczowe w osiągnięciu upragnionych rezultatów.
Podstawową rolą masażu podczas aktywności fizycznej jest wspomaganie procesów regeneracji. Podczas treningu poddajemy nasze mięśnie intensywnym obciążeniom, które prowadzą do mikrourazów tkanek. Masaże zmniejszają napięcie mięśniowe i usprawniają krążenie krwi, co sprzyja naturalnym procesom naprawczym, przeciwdziała występowaniu stanów zapalnych i zapobiega poczuciu sztywności i powysiłkowej bolesności mięśni. Sprawniejsza regeneracja oznacza, że nasz organizm lepiej radzi sobie z obciążeniami treningowymi, co daje nam możliwość bardziej efektywnego wykorzystania czasu poświęconego na aktywność fizyczną.
Masaże zwiększają elastyczność mięśni i poprawiają zakres ich ruchu, co sprzyja poprawie techniki wykonywanych ćwiczeń, zmniejsza ryzyko kontuzji i skraca czas powrotu do aktywności po przebytym urazie. Stymulują także układ nerwowy, co jest przydatne w przypadku treningów i dyscyplin o dużej intensywności, opartych na wysokiej częstotliwości skurczów mięśni. W zależności od potrzeb i cyklu treningowego masaż może pobudzić do zwiększonego wysiłku lub poprawić jakość odpoczynku sportowca.
Masaż ma także korzystny wpływ na kondycję skóry – poprawia ukrwienie i odżywienie tkanek, ujędrnia, a także niweluje niedoskonałości takie jak cellulit, żylaki, rozstępy czy blizny.
Masaż – jakie są przeciwwskazania?
Każdy masaż polega na oddziaływaniu mechanicznym na skórę i mięśnie. W związku z tym najważniejsze przeciwwskazania do tego typu zabiegów dotyczą dolegliwości związanych z możliwością wystąpienia krwawienia. Niewskazane jest także korzystanie z masaży w przypadku osteoporozy lub chorób szpiku kości. Z masażu nie należy także korzystać bezpośrednio po przebytych urazach (złamania, naderwania mięśni i ścięgien, kontuzje stawów). Oczywistym przeciwwskazaniem są również świeże uszkodzenia mięśni, skóry i naczyń krwionośnych w miejscach planowanego masażu. Nie należy także wykonywać go w przypadku ostrych stanów chorobowych i występowania gorączki.
Wbrew popularnej opinii, ciąża nie należy do bezwzględnych przeciwwskazań do wykonywania masażu. O ile nie jest to ciąża zagrożona lub jej przebieg nie wiąże się ze specyficznymi zaleceniami lekarskimi, można korzystać z masażu – z pominięciem okolic brzucha i miednicy.
Jeśli nie masz pewności, czy Twoje zdrowie pozwala Ci korzystać z masażu, skonsultuj się z lekarzem lub fizjoterapeutą.
Od czego zacząć?
Poniżej prezentujemy garść porad dla osób, które nie miały dotąd do czynienia z masażem, a chciałyby spróbować i przekonać się o jego skuteczności:
- Skonsultuj się ze specjalistą – odwiedź fizjoterapeutę, weź udział w wywiadzie. Wspólnie ustalicie, jaki rodzaj masażu, intensywność i częstotliwość będzie optymalna.
- Korzystaj regularnie – masaże zwykle planuje się w seriach po ok. 10 sesji wykonywanych codziennie bądź co drugi dzień. Weź to pod uwagę i dobrze rozplanuj czas, jeśli chcesz włączyć je do swojego planu treningowego.
- Reaguj na bodźce – niektóre rodzaje i techniki masażu mogą okazać się dla Ciebie nieprzyjemne, np. ze względu na nowy, nieznany rodzaj bodźca, przebyty uraz bądź specyficzną dolegliwość bólową. Jeśli odczuwasz dyskomfort, poinformuj o tym swojego masażystę.
- Dbaj o higienę – masaż to zabieg na nagiej skórze. Przed wykonaniem zabiegu należy wziąć prysznic, by usunąć zanieczyszczenia i nałożone wcześniej emulsje, kremy itp. To nie tylko kwestia kultury – czysta skóra jest mniej podatna na ewentualne podrażnienia.
- Nie korzystaj bezpośrednio po posiłku – pełny brzuch w trakcie masażu może powodować duży dyskomfort. Zaleca się, by nie spożywać posiłków godzinę-półtorej przed planowaną sesją masażu.
Bibliografia:
- Zborowski A., Masaż klasyczny, Kraków, 2008.
- Field T., Massage therapy research review, Complementary Therapy in Clinical Practice, 2016.
- Weerapong P., Hume P. A., Kolt G S., The mechanisms of massage and effects on performance, muscle recovery and injury prevention, Sports Medicine, 2005.
- Moraska A., Sports massage. A comprehensive review, The Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 2005.
- Portal Fizjoterapeuty: https://fizjoterapeuty.pl/
