Po co osobie aktywnej pakiet badań?
Powodów jest wiele. Po pierwsze - warto znać bieżące parametry, by nie obciążać organizmu, jeżeli nie jest gotowy na wyzwania związane z treningami. Poza tym, wyniki badań pozwolą świadomie zaplanować siatkę ćwiczeń i pracować nad tym, by nadrobić braki. Badania będą także odpowiedzią na niektóre pytania: skąd gorsze samopoczucie? Dlaczego ćwiczenia nie przynoszą pożądanych efektów? Których treningów należy unikać, a które będą w pełni bezpieczne? W wykonywanych badaniach warto wziąć pod uwagę funkcjonowanie całego organizmu, a więc badamy zarówno układ nerwowy (poprzez rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową), pokarmowy, oddechowy, jak i hormonalny. Wcześniej najlepiej skonsultować się z lekarzem, który oceni, od czego zacząć i da ewentualne skierowania do innych specjalistów. Punktem wyjścia będzie jednak wykonanie badań krwi.
Badanie krwi - podstawowe
Pełna morfologia krwi pozwoli ocenić poziom hemoglobiny, hematokrytu, żelaza, magnezu, sodu, potasu, cynku oraz CK (kinazy kreatynowej). Dodatkowo należy zbadać również poziom witaminy B12, witaminy D, kwasu foliowego i ferrytyny.
Dlaczego to aż tak istotne? [1] Niedobór witamin i minerałów może skutkować obniżeniem wydolności, słabszymi wynikami, a nawet większą skłonnością do urazów. Świetnym przykładem będą niedobory witaminy D, które u osób aktywnych fizycznie mogą powodować ryzyko wystąpienia osteomalacji (choroby kości) i osteoporozy. Równie ważne będzie przebadanie żelaza – jego braki mogą spowodować zmniejszenie wytrzymałości i zwiększenie ilości energii, jaką zużywa organizm podczas treningu.
- Wykonaj badania: pełna morfologia krwi, CRP, witamina B12, D, żelazo, ferrytyna.
Badania hormonalne dla osób aktywnych
Do hormonów, które na pewno warto zbadać, zaliczymy TSH i FT4 (czyli tarczycę), testosteron oraz kortyzol. W przypadku dwóch ostatnich będzie można ocenić, czy dana osoba się nie przetrenowuje, co objawia się na przykład poprzez spadek masy mięśni lub tkanki tłuszczowej (który nie jest zamierzonym celem), problemami ze snem, poczuciem zmęczenia, a także częstszymi infekcjami wirusowymi.
Osoby, które trenują często i ambitnie mogą również ulec przeciążeniu, co objawia się spadkiem formy, a czasem kontuzją. Właśnie takie ciężkie i wyczerpujące treningi mogą powodować problemy z testosteronem, a także wpływają na wzrost poziomu kortyzolu [2], który nazywamy także hormonem stresu. Jeżeli podwyższony kortyzol utrzymuje się przez dłuższy czas, organizm będzie reagował na przykład spadkiem formy, problemami z regeneracją - zaburzeniami snu, stanami depresyjnymi, osłabieniem odporności, a u kobiet rozregulowaniem cyklu menstruacyjnego.
Szczególnie ważne będzie zbadanie tarczycy, bo jej choroby skutkują często mniejszą energią, przybieraniem na wadze, a także ciągłym zmęczeniem. To będzie negatywnie wpływało na treningi i motywację do regularnego uprawiania sportu.
- Wykonaj badania: TSH, FT3, FT4, kortyzol.
Więcej informacji o tym, jak aktywność fizyczna wpływa na hormony znajdziesz TUTAJ.
Wątroba i poziom cukru we krwi
Do tych badań zaliczymy insulinę, glukozę, hemoglobinę oraz próby wątrobowe. W przypadku, gdy przemiany lipidów i cukrów są zaburzone, stężenie glukozy i insuliny zaczyna mieć niewłaściwe parametry - a to prosta droga do cukrzycy. Mając wyniki badań, warto odpowiednio rozplanować treningi, bo aktywność fizyczna może wspierać walkę z tą chorobą lub zapobiec jej wystąpieniu.
- Wykonaj badania: insulina, glukoza, próby wątrobowe (ALT, AST, ALP, BIL, GGTP).
Badania serca dla sportowców
Choroby serca potrafią zaatakować znienacka, bo nie zawsze dają objawy. Dotykają osoby, które cieszą się dobrym zdrowiem i są aktywne fizycznie – dlatego tak ważne są okresowe badania, które pozwolą wykryć ewentualne nieprawidłowości [3]. Należą do nich: EKG, echo serca i pomiar ciśnienia. Warto wykonać także badanie nazywane lipidogramem, które pozwala ilościowo ocenić frakcje cholesterolu i trójglicerydów. To z kolei pomoże zdiagnozować lub wykluczyć choroby sercowo-naczyniowe.
- Wykonaj badania: lipidogram (CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG), kreatynina.
Więcej o tym, jakie aktywności fizyczne pokocha Twoje serce przeczytasz TUTAJ.
Spirometria
Badanie to należy wykonać u osób, u których podejrzewa się astmę oskrzelową, często kaszlą i borykają się z powracającymi infekcjami lub mają świszczący oddech. Wyniki pozwolą ocenić, jak ułożyć plan treningowy, by skutecznie wspierać organizm na przykład w walce z astmą.
- Badanie spirometryczne wykonasz w przychodni po uzyskaniu skierowania od lekarza rodzinnego.
Badanie nerek oraz elektrolitów
Dlaczego będzie istotne? Nerki odpowiadają za poziom wody w organizmie oraz za produkcję czerwonych krwinek i hormonów biorących udział w nadzorowaniu ciśnienia krwi. Sprawne nerki będą także kontrolować równowagę elektrolitów, które pomagają zachować równowagę płynów podczas skurczy mięśni. To z kolei sprawia, że treningi są efektywniejsze, zmniejsza się ryzyko urazów mięśni i kontuzji. Poza tym, same elektrolity mają wpływ na pracę mózgu, serca i innych organów.
- Wykonaj badania: elektrolity (Na, K), kwas moczowy.
4 przepisy na domowy izotonik, który nawadnia lepiej niż woda znajdziesz TUTAJ.
Jak powinna wyglądać profilaktyka, jeśli chodzi o badania dla osób aktywnych?
Przynajmniej raz w roku należy wykonać podstawowe badanie krwi.
Osoby, które zaczynają trenować na poważnie, a więc włączają sport do tygodniowego rozkładu jazdy, mogą śmiało zrobić wszystkie badania, o których pisaliśmy w tym artykule. Warto wiedzieć, że wiele przychodni oferuje specjalne „sportowe pakiety badań”, ale najprościej będzie udać się do internisty i zgłosić, że w ramach aktywności fizycznej chcesz dokładnie się zbadać i ocenić swój stan zdrowia. Wymień dyscypliny i aktywności, co może być wskazaniem do konsultacji także z innymi specjalistami. Na przykład osoba, która zaczęła biegać i chce rozwijać się w tym sporcie, może odwiedzić ortopedę. Zwłaszcza jeżeli w trakcie treningu lub po nim odczuwa jakiś dyskomfort.
Osoby, u których wykryto schorzenia lub choroby przewlekłe (na przykład nadciśnienie, problemy z tarczycą, cukrzyca), powinny odwiedzać lekarza częściej – raz na pół roku. Nie tylko dlatego, by monitorować stan zdrowia. Zdarza się, że aktywność fizyczna pozwala zmniejszyć lub zmodyfikować dawkę leków.
--
Źródła:
1. de la Puente Yagüe, Mirian, Luis Collado Yurrita, Maria J. Ciudad Cabañas, and Marioa A. Cuadrado Cenzual. 2020. "Role of Vitamin D in Athletes and Their Performance: Current Concepts and New Trends" Nutrients 12, no. 2: 579. https://doi.org/10.3390/nu12020579.
2. N. Musiała, I. Hołyńska-Iwan, D. Olszewska-Słonina; Journal of Laboratory Diagnostics: “Kortyzol – nadzór nad ustrojem w fizjologii i stresie”; 2018.
3. Sudden cardiac death in athletes: how useful is cardiac screening?, Diagnose & Treatby Andrew Hamilton, https://www.sportsinjurybulletin.com/diagnose--treat/sudden-cardiac-death-in-athletes-how-useful-is-cardiac-screening, dostęp online: 03.04. 2023.
