Bataty - moc wartości odżywczych
Bataty cieszą się w Polsce popularnością dopiero od kilkunastu lat, ale na świecie to jedno z najczęściej spożywanych warzyw - rocznie uprawia się ich około 90 milionów ton [1].
Co ważne, bataty zaklasyfikowano jako tak zwaną żywność funkcjonalną - czyli taką, która ma szansę pozytywnie wpłynąć na ludzki organizm, poprawić stan zdrowia i samopoczucie oraz chronić przed różnymi chorobami cywilizacyjnymi. Taka żywność musi wykazywać swoje dobroczynne działanie w ilościach, które możemy spożyć w codziennej, odpowiednio zbilansowanej diecie. Skoro więc bataty zaliczono do tej sekcji, to naprawdę opłaca się zwrócić na nie uwagę!
Warto wiedzieć, że bataty występują w kilku kolorach, a każda z tych odmian może mieć inne właściwości odżywcze. W różnych zakątkach świata można więc kupić bataty białe, kremowe, żółte, pomarańczowe, purpurowe i fioletowe.
Jakie korzyści zdrowotne mają bataty?
1. Wzmacniają odporność i są źródłem witamin
Badacze już dawno odkryli, że bataty, zwłaszcza najpopularniejsza odmiana z pomarańczową skórką, są bogatym źródłem β-karotenu (prowitaminy A), minerałów: magnezu, żelaza, miedzi, manganu, wapnia, potasu oraz witamin B1, B6, C, E [2].
Około 130 g słodkich ziemniaków dostarcza organizmowi prawie 13 mg witaminy C oraz około 15 mg witaminy A. Obydwie mają duże znaczenie dla odporności. Szczególnie witamina A ma pozytywny wpływ na utrzymanie zdrowych błon śluzowych jelit, które są dla odporności (a tym samym naszego zdrowia) kluczowe. Badania wykazały, że niedobór witaminy A może doprowadzić w jelitach do stanu zapalnego [3]. Z kolei niedobory witaminy C mogą osłabiać wydolność fizyczną.
Dla osób aktywnych szczególnie duże znaczenie mają witaminy z grupy B. Pozwalają one na uwalnianie energii w organizmie, a także wspierają metabolizm węglowodanów, tłuszczów i białek. Z kolei witamina E to jednocześnie źródło antyoksydantów, które zapobiegają uszkodzeniom mięśni i wspierają ich regenerację po wysiłku.
2. Są źródłem skrobi opornej, cennej dla zdrowia jelit
A skoro o zdrowych jelitach mowa, warto wspomnieć o skrobi opornej, o której szczegółowo możesz przeczytać TUTAJ. Jest ona rodzajem naturalnego prebiotyku, dzięki czemu oddziałuje na bogactwo mikrobioty jelitowej. Jelita są dzięki temu zdrowsze, lepiej pracują, zmniejsza się ryzyko powstania raka oraz stanów zapalnych [4]. Warto pamiętać o tym, że skrobia oporna w batatach występuje w ugotowanych/upieczonych i wystudzonych warzywach. Najwięcej znajdziesz jej w odmianach pomarańczowych i fioletowych.
3. Wykazują działanie przeciwnowotworowe
Bataty to dobre źródło polifenoli [5], o których pisaliśmy sporo przy okazji artykułu o zdrowotnych właściwościach herbat (znajdziesz go TUTAJ). Wykazują one działanie antyoksydacyjne, a więc neutralizują wolne rodniki, odpowiedzialne za powstawanie różnych chorób, w tym nowotworów.
4. Są cennym źródłem błonnika pokarmowego
Zdrowotne właściwości błonnika są trudne do przecenienia (przeczytasz o nich więcej TUTAJ). Między innymi obniża on poziom cholesterolu, wspiera proces odchudzania, daje uczucie sytości, zmniejsza częstotliwość występowania chorób przewlekłych oraz choroby niedokrwiennej serca i normalizuje poziom glukozy we krwi [6].
5. Wspierają walkę z nadwagą
Głównie ze względu na to, że są sycące, a jednocześnie lekkostrawne. Mają także niski indeks glikemiczny (a więc mogą znaleźć się w diecie cukrzyków) i nie będą szybko podnosić poziomu cukru we krwi. Jeden duży batat zawiera w sobie niecałe 200 kcal oraz około 46 g węglowodanów. To wartości porównywalne dla tradycyjnych, polskich ziemniaków.
6. Przeciwdziałają podwyższonemu ciśnieniu krwi
A to za sprawą antocyjanów (należących do grupy polifenoli), które nie tylko neutralizują groźne dla zdrowia wolne rodniki, ale także obniżają ciśnienie krwi, poziom cukru, łagodzą dysfunkcje wątroby oraz przeciwdziałają insulinooporności [7].
Kto powinien jeść bataty?
Każda osoba, która może przyjmować pokarmy z błonnikiem. Bataty ze względu na niski indeks glikemiczny wpasowują się w różne wymagania dietetyczne. Nie zawierają glutenu, nie są alergenami i mają wiele zastosowań w kuchni. Są także dostępne w sklepach przez cały rok. Będą dobrym składnikiem diety odchudzającej, choć jak w przypadku wszystkich produktów skrobiowych - należy dozować je z rozwagą.
Czy bataty są zdrowsze od ziemniaków?
Nie ma sensu licytować, które z warzyw jest lepsze pod względem właściwości odżywczych. Nasz polski ziemniak jest źródłem witaminy C, witamin z grupy B, a także potasu i błonnika. Po wystudzeniu ugotowanych bulw wzrasta ilość skrobi opornej [8]. Porównując obydwa warzywa, bataty są na pewno cenniejsze pod względem zawartości polifenoli. Istotną różnicą będzie jednak ich zastosowanie w kuchni.
Co można zrobić z batatów? Przepis
Bataty możesz piec, gotować w wodzie lub na parze. Jeśli po obróbce termicznej zmiksujesz je na pulpę, będą świetną bazą do ucieranych ciast, na przykład brownie. Możesz dodać je również do wegańskiego pasztetu lub kotletów - zlepią masę i dodadzą jej smaku.
Bataty najpyszniejsze są po upieczeniu. Ich smak jest wówczas bardzo wyrazisty i słodki, dobrze zrównoważyć go czymś słonym - na przykład fetą lub parmezanem. Będą wybornym i nietuzinkowym dodatkiem do mięs i ryb (także z grilla!). A to nasz przepis na batat, który podbije podniebienia gości.
Pieczone bataty z humusem
Składniki na bataty:
- 2 sztuki batatów (duże)
- oliwa z oliwek
- sól.
Składniki na humus:
- 1 puszka ciecierzycy
- 3-4 łyżki tahiny
- 2 łyżki soku z cytryny
- płaska łyżeczka soli
- świeża kolendra do dekoracji.
Puszkę ciecierzycy włóż na 2-3 godziny do lodówki. Bataty przekrój na pół, posmaruj niewielką ilością oliwy i oprósz solą. Piecz je około 30 min w piekarniku nagrzanym do 190 stopni.
Do miski wlej ciecierzycę wraz z płynem (aquafabą). Następnie odlej mniej więcej połowę zalewy. Dodaj tahinę, sok z cytryny i sól, a później zmiksuj dokładnie na bardzo gładką masę.
Obfitą porcję rozsmaruj na talerzu, a następnie ułóż na niej upieczone i lekko przestygnięte bataty. Polej oliwą.
Smacznego!
…………..
Źródła:
[1] [2] [6] A comprehensive review of sweet potato (Ipomoea batatas [L.] Lam): Revisiting the associated health benefits, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0924224421004398, dostęp online: 13.07.2023.
[3] Huang Z, Liu Y, Qi G, Brand D, Zheng SG. Role of Vitamin A in the Immune System. J Clin Med. 2018 Sep 6;7(9):258. doi: 10.3390/jcm7090258. PMID: 30200565; PMCID: PMC6162863.
[4] [5] [7] Amagloh FC, Yada B, Tumuhimbise GA, Amagloh FK, Kaaya AN. The Potential of Sweetpotato as a Functional Food in Sub-Saharan Africa and Its Implications for Health: A Review. Molecules. 2021 May 17;26(10):2971. doi: 10.3390/molecules26102971. PMID: 34067782; PMCID: PMC8156662.
[8] Camire ME, Kubow S, Donnelly DJ. Potatoes and human health. Crit Rev Food Sci Nutr. 2009 Nov;49(10):823-40. doi: 10.1080/10408390903041996. PMID: 19960391.